Wszystkie newsy

Liczba naukowców w Polsce rośnie nieprzerwanie od 2012 roku. Pod tym względem – ze 124 tys. badaczy i badaczek – zajmujemy w UE piątą pozycję – wynika z raportu OPI-PIB „Nauka w Polsce 2022”. Na przestrzeni ostatnich lat widać większą aktywność w przyciąganiu do kraju naukowców z zagranicy, także Polaków, którzy robią karierę poza krajowymi instytutami czy uczelniami. Większa jest też publikacyjna aktywność naukowców i dostęp do finansowania. Wciąż jednak zajmujemy znacznie dalsze pozycje, jeśli chodzi o patenty czy międzynarodowe granty, co pokazuje, że możemy jeszcze poprawić wykorzystanie rosnącego potencjału polskiej nauki.

Kawa od kilku lat jest w Polsce elementem oficjalnych zaleceń dietetycznych, a zdecydowana większość Polaków pije ją codziennie. Przypisuje się jej szereg prozdrowotnych właściwości, w tym m.in. wspomaganie profilaktyki Alzheimera, chorób układu sercowo-naczyniowego czy cukrzycy. Jednak najnowsze badania naukowców z Kanady i Włoch wykazały, że u części ludzi nadmierne spożycie kawy może prowadzić do dysfunkcji nerek, za co odpowiada obecność określonego wariantu genu CYP1A2. Ma go połowa populacji, która w efekcie metabolizuje kofeinę czterokrotnie wolniej. Zdaniem badaczy nie oznacza to jednak konieczności rezygnacji z kawy, a jedynie ograniczenie jest spożycia.

Szara strefa może stanowić między 30 a 40 proc. wartości całej gospodarki odpadami i być warta nawet 6 mld zł rocznie – wynika z danych Departamentu Zwalczania Przestępczości Środowiskowej GIOŚ. Jej funkcjonowanie nie tylko zaburza konkurencję, ale ma też negatywne konsekwencje środowiskowe i finansowe. Może się też przyczynić do niewypełnienia przez Polskę unijnych wymogów dotyczących poziomów recyklingu odpadów. Jak wskazuje w swoim raporcie UN Global Compact Network Poland, mimo postępów w ostatnich latach polski system kontroli nad uczestnikami obrotu odpadów wciąż jest nieszczelny, a problemem jest niewielka wykrywalność przestępstw popełnianych na tym rynku. Dlatego eksperci postulują m.in. jego informatyzację i lepszą koordynację działań po stronie organów administracji.

Producenci samochodów będą w najbliższym czasie decydowali o tym, gdzie będą lokowane produkcje nowych generacji zeroemisyjnych pojazdów. Część marek motoryzacyjnych przestawi się na nie jeszcze przed 2035 rokiem, czyli graniczną datą wyznaczoną przez UE. Jeśli produkcja nowych pojazdów elektrycznych i wodorowych będzie lokowana w Polsce, to oznacza wyzwania dla krajowych dostawców części i podzespołów, z których połowa dziś produkuje na potrzeby napędów spalinowych. Kolejnym dużym wyzwaniem może się okazać dostępność zielonej energii i jej koszt, ponieważ branża motoryzacyjna przestawia się nie tylko na zeroemisyjne pojazdy, ale i zeroemisyjny proces ich produkcji.

Coraz łagodniejsze zimy i brak mrozów powodują, że wydłużył się okres aktywności kleszczy. Obecnie te pajęczaki żerują już przez cały rok i występują na terenie całej Polski, dlatego każda osoba jest potencjalnie narażona na ukłucie kleszczy i przenoszone przez nie choroby. Jedną z najgroźniejszych jest kleszczowe zapalenie mózgu. Według Europejskiego Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC) ubiegły rok okazał się rekordowy pod względem liczby zakażeń wirusem KZM w krajach europejskich. Dlatego lekarze i eksperci przypominają o szczepieniach, które są jedyną formą profilaktyki tej choroby.

Sztuczna inteligencja zaczyna odgrywać coraz ważniejszą rolę w sektorze cyberbezpieczeństwa – zarówno po dobrej, jak i złej stronie. – Z jednej strony powstają coraz bardziej zaawansowane narzędzia bazujące na SI, które pozwalają chronić przed cyberatakami, a z drugiej – narzędzia, które wykorzystują tę technologię, żeby takie ataki przeprowadzać – mówi Jan Nowak, prezes i założyciel Botwise. Według ekspertów w tej chwili zaawansowane cyberataki bazujące na SI wciąż zdarzają się dość rzadko, ale w perspektywie kilku lat można się spodziewać szerszego wykorzystania tej technologii przez hakerów. Firmy już powinny zacząć się na to przygotowywać.

O higienie cyfrowej w korzystaniu z urządzeń ekranowych mówi się głównie w kontekście dzieci i młodzieży. Instytut Cyfrowego Obywatelstwa i Fundacja Orange postanowiły sprawdzić, jak przestrzeganie dobrych nawyków wygląda wśród dorosłych. Z ich badania „Higiena cyfrowa dorosłych użytkowniczek i użytkowników internetu w Polsce” wynika, że Polacy zdają sobie sprawę z wagi problemu. Już 2/3 uważa, że spędza przed ekranem dużo, a nawet za dużo czasu. Powoli uczą się także higieny cyfrowej. Średnio co piąty ogranicza liczbę powiadomień, a co trzeci trzyma telefon poza zasięgiem wzroku podczas spotkań z innymi ludźmi. Dobrze wypadamy pod względem odpowiednich zachowań w ruchu drogowym. Większość badanych unika korzystania z telefonu podczas prowadzenia samochodu czy przechodzenia przez jezdnię.

Pod koniec lutego br. Komisja Europejska zaproponowała, aby wszystkie nowe autobusy miejskie od 2030 roku były już zeroemisyjne. Celem jest bowiem ograniczenie do 2040 roku emisji CO2 pojazdów ciężkich o 40 proc. Samorządy, które już dziś inwestują w zielony transport publiczny, podkreślają, że tempo wymiany taboru zależy w dużej mierze od środków finansowych dostępnych na ten cel. – W mojej ocenie w tak krótkim czasie, czyli w niespełna siedem lat, nie będziemy gotowi na to, żeby przejść na zeroemisyjne autobusy w stu procentach – mówi Katarzyna Strzegowska, dyrektorka ZTM w Warszawie, który dysponuje obecnie największą w Polsce flotą elektrycznych autobusów.

Kanadyjscy naukowcy wykorzystali sposób poruszania się gąsienic i gekonów do zbudowania miękkiego robota wspinającego się. Chociaż już wcześniej tworzono urządzenia inspirowane ruchami i budową tych zwierząt, to naukowcom z Waterloo Institute for Nanotechnology udało się zachować miniaturową konstrukcję robota, a także zdalne sterowanie nim. Dzięki temu GeiwBot może znaleźć zastosowanie w medycynie i przeprowadzać małoinwazyjne zabiegi wewnątrz ludzkiego organizmu.

Większe bezpieczeństwo energetyczne i niższe ceny prądu to tylko część zalet lokalnych spółdzielni energetycznych, które w innych krajach Europy od lat cieszą się dużą popularnością. To rodzaj inicjatywy lokalnej społeczności zakładający wspólne inwestowanie w odnawialne źródła, które będą wytwarzać energię na potrzeby tej społeczności i w ten sposób uniezależniać ją od sieci. – W Polsce też widzimy coraz większe zainteresowanie tą formą prawną – mówi Anna Gembicka, wiceminister rolnictwa i rozwoju wsi. Przyczynia się do tego kryzys na rynku energii i jej drastyczny wzrost cen. Kolejnym czynnikiem jest prowadzony na zlecenie MRiRW w ostatnich dwóch latach program RENALDO. Jego celem był pilotaż spółdzielni energetycznych i wypracowanie narzędzi wspierających zakładanie takich podmiotów.

Poziom wykształcenia, rodzaj wykonywanej pracy, związany z nią stres oraz niskie zarobki wśród 30-latków to czynniki, które w późniejszym wieku mogą warunkować u nich występowanie zaburzeń psychicznych – do takiego wniosku doszli naukowcy z Finlandii, którzy przeprowadzili w tym celu szeroko zakrojone badanie na grupie blisko 1,3 mln osób. – Z naszego badania płyną dwa zasadnicze wnioski. Po pierwsze, zaburzenia psychiczne dotykają znacznej części społeczeństwa. Po drugie, są szczególnie powszechne w grupach o niższym statusie – mówi Christian Hakulinen z Uniwersytetu Helsińskiego.

Od momentu rosyjskiej agresji na Ukrainę infrastruktura krytyczna, rządowe instytucje i podmioty użyteczności publicznej w Polsce, które są kluczowe dla ciągłości funkcjonowania państwa, notują więcej niż dotychczas prób cyberataków. Ich wzmożoną liczbę obserwuje również Grupa PGE, która wdrożyła już dodatkowe procedury w zakresie cyberbezpieczeństwa i stale rozwija swój zespół PGE-CERT. – Oprócz zagrożeń wymierzonych wprost w sektor energetyczny widzimy też nasilenie kampanii, które mają na celu nakłonienie ludzi do fałszywych inwestycji, a cyberprzestępcy wykorzystują w tym celu markę PGE – wskazuje Szymon Ferens, wiceprezes odpowiedzialnej za cyberbezpieczeństwo spółki PGE Systemy.

Niemal o 3 mld ton ekwiwalentu CO2 rocznie mniej mogłoby być emitowane z sektora rolniczego, gdyby udało się zwiększyć globalną hodowlę wodorostów – twierdzą naukowcy z Uniwersytetu w Queensland. Ich zdaniem mogłoby się to przyczynić także do rozwiązania problemów związanych z bezpieczeństwem żywnościowym i utratą bioróżnorodności. Australijscy naukowcy podkreślają, że potencjał hodowli wodorostów i ich wykorzystania w diecie nie jest jeszcze w pełni zbadany, ale już wiadomo, że budzi szereg kontrowersji, nie tylko wśród konsumentów. Zamienienie oceanów w tereny rolnicze mogłoby się wiązać z ostrymi reakcjami ekologów.

Ogniwa litowo-jonowe mogą być w urządzeniach mobilnych zastąpione znanym od nieco ponad dekady materiałem MXene. Naukowcy z Melbourne pracują nad technologią, która pomoże usuwać z takiej baterii warstwę rdzy tworzącą się w trakcie użytkowania telefonu. Dzięki temu jej żywotność może być nawet trzykrotnie dłuższa niż dzisiaj. Zdaniem naukowców to znacznie korzystniejszy ze względów środowiskowych i finansowych sposób niż recykling baterii. Liczą na to, że technologią zainteresują się producenci elektroniki i już za kilka lat idea zamieni się w produkt rynkowy.

PGE Polska Grupa Energetyczna wchodzi w fazę realizacji inwestycji w sieć LTE450. Firma Ericsson dostarczy spółce sieć rdzeniową CORE, dzięki której będzie można realizować usługi szerokopasmowe w systemie łączności dla pasma 450 MHz. To kluczowa inwestycja, która ma przyspieszyć proces cyfryzacji zarządzania siecią energetyczną, ale też wzmocnić odporność na cyberzagrożenia i przerwy w dostawach energii. Usługi łączności w technologii LTE450 mają być uruchomione w maju 2024 roku. Umowa z firmą Ericsson będzie obowiązywała do 2033 roku i obejmie m.in. wsparcie techniczne.