Cyfryzacja kolei będzie przyspieszać. To jeden z głównych obszarów inwestycji w branży

W ciągu dwóch najbliższych lat wartość światowego rynku cyfrowych rozwiązań dla kolei przekroczy wartość 100 mld dol. W Polsce priorytetowe do zrealizowania zadania dotyczą wdrażania europejskiego systemu zarządzania ruchem kolejowym, koniecznego dla wzrostu bezpieczeństwa na kolei. Inwestycje w cyfryzację to jeden z głównych obszarów inwestycji w tę gałąź transportu, mocno wspierany przez środki unijne.

– Pociągi jeżdżą coraz szybciej i coraz więcej podróżujemy – 2024 rok był rekordowy, jeżeli chodzi o liczbę przewiezionych pasażerów. Zmodernizowaliśmy w dość dużym już stopniu linie kolejowe i ten proces postępuje. Prędkość pociągów się stale zwiększa, a w przypadku zwiększającej się prędkości i zwiększającego się ruchu łatwiej też o błędy ludzkie. Systemy elektroniczne, systemy cyfrowe zapobiegają takim błędom, więc zwiększamy bezpieczeństwo, digitalizując polską kolej – mówi w wywiadzie dla agencji Newseria Paweł Przyżycki, prezes zarządu Hitachi Rail GTS Polska.

Polska kolej jest w trakcie wdrażania systemu ERTMS (European Rail Traffic Management System). To jednolity europejski system zarządzania ruchem kolejowym, którego głównym celem jest ułatwienie obsługi i poprawa bezpieczeństwa zwłaszcza na międzynarodowych trasach. Wdrażanie standardu w Unii Europejskiej trwa od lat 90. W Polsce system ten jest obecny na wybranych trasach.

– Takie systemy są obligatoryjne w przypadku prędkości powyżej 160 km na godzinę, więc kiedy mówimy o liniach szybkich, kolei dużych prędkości, w całej Europie jest obowiązek stosowania takich systemów. A jednocześnie zapewniają one interoperacyjność, czyli umożliwiają płynne przekraczanie granic bez zmiany lokomotywy, bez zmiany maszynisty – wyjaśnia Paweł Przyżycki.

W dobie cyfryzacji kolej musi też odpowiadać na zagrożenia związane z cyberbezpieczeństwem. Zwłaszcza w okresie tuż po rozpoczęciu pełnoskalowej wojny w Ukrainie polskie koleje doświadczały wzmożonych ataków typu DDoS, których celem jest spowodowanie paraliżu systemów informatycznych. Na ten problem zwracała uwagę m.in. spółka PKP Szybka Kolej Miejska w Trójmieście.

– W tej chwili głównym źródłem ataków są systemy wspomagające pasażerów, takie jak systemy biletowe, systemy informacji podróżnych, także różnego rodzaju serwery firm kolejowych. Jeżeli chodzi o bezpośrednie ataki na infrastrukturę kolejową, na bezpieczeństwo ruchu, nie odnotowano zbyt wielu tego typu zdarzeń, które by miały jakieś negatywne konsekwencje, niemniej jednak cały czas trwa wojna wykorzystująca cyberzagrożenia. To, co możemy zrobić, żeby w przyszłości jak najlepiej zapobiegać tego typu aktom, to wdrażać najnowsze zabezpieczenia, także te wymagane przez dyrektywę NIS2 w całej Europie – postuluje prezes Hitachi Rail GTS Polska.

Według MarketsandMarkets światowy rynek rozwiązań cyfrowych dla kolei wzrośnie z 63 mld dol. w 2022 roku do ponad 100 mld dol. w roku 2027. Głównym czynnikiem napędzającym wzrost jest fakt, że sukcesywnie rośnie liczba pasażerów. Aby móc skutecznie zarządzać ruchem pasażerskim, operatorzy kolejowi potrzebują różnych cyfrowych rozwiązań, wykorzystywanych m.in. do zarządzania ruchem kolejowym, analizy ruchu pasażerów czy w systemach informacji pasażerskiej.

W Polsce inwestycje w cyfrową kolej w dużej mierze są realizowane ze wsparciem w postaci programów unijnych, m.in. z Krajowego Planu Odbudowy.

– Środki z KPO są tylko częścią funduszy, które są przeznaczone na polską kolej. Nadal główną siłą napędową są instrumenty finansowe związane z polityką spójności Unii Europejskiej. Polska kolej jest bardzo dużym beneficjentem środków unijnych i można powiedzieć, że nie ma w tej chwili inwestycji, która nie byłaby przez nie współfinansowana. Jeżeli chodzi o zwiększenie bezpieczeństwa za pomocą tych inwestycji, odbywa się to w bardzo szerokim spektrum, począwszy od tego, że likwidujemy przejazdy kolejowe, zastępując je wielopoziomowymi skrzyżowaniami, budujemy nowe urządzenia sterowania ruchem kolejowym, nowe systemy łączności, podnosimy prędkość, monitorując pracę maszynisty dzięki systemowi ERTMS – wymienia ekspert.

Raport z badania dotyczącego satysfakcji pasażerów kolei, opracowany przez Urząd Transportu Kolejowego, wskazuje, że najważniejszym determinantem wyboru kolei przez respondentów jest czas podróży. Wskazało tak 72,5 proc. badanych. Ponad 60 proc. pasażerów pozytywnie ocenia czas podróży koleją w porównaniu do innych środków transportu. Niewątpliwie jednak to właśnie jak najkrótsze czasy przejazdu, zwłaszcza na dalekich trasach, stanowią jedno z głównych wyzwań dotyczących inwestycji w koleje, a konkretnie w kolej dużych prędkości.

– Koleje dużej prędkości w Polsce to będzie bez wątpienia skok technologiczny, na który czekają pasażerowie i całe społeczeństwo. Tutaj barierą jest prędkość 200 km na godzinę. Różnica technologiczna jest na każdym poziomie, zaczynając od torów, przez systemy sterowania ruchem kolejowym, po oczywiście pojazdy szynowe. To będzie nowe otwarcie, nowa przyszłość polskiego transportu – ocenia Paweł Przyżycki.

Kilka tygodni temu minister infrastruktury Dariusz Klimczak poinformował, że trwają rozmowy na temat projektu połączenia stolic europejskich szybką koleją. Będzie się to wiązało z wydłużeniem projektowanej linii „Y”, która połączy Warszawę, CPK, Łódź, Poznań oraz Wrocław. Docelowo ma się ona stać  elementem transeuropejskiej sieci transportowej TEN-T i skomunikować kluczową dla Polski linię z miastami takimi jak Berlin i Praga. System KDP ma być elementem programu CPK. Do końca 2032 roku skomunikowany w ten sposób będzie 130-kilometrowy odcinek między Łodzią i Warszawą, a trzy lata później gotowe mają być odcinki trasy z Łodzi do Poznania i Wrocławia.