Mówi: | prof. Bożena Czerny |
Funkcja: | Centrum Fizyki Teoretycznej PAN |
Prace polskiej astrofizyczki pozwalają lepiej zrozumieć Wszechświat. Prof. Czerny bada tempo jego rozszerzania się
O tym, że Wszechświat się rozrasta, i to najprawdopodobniej w rosnącym tempie, świat nauki wie już od ponad dwóch dekad. Problem stanowi jednak zbadanie tempa, w jakim się to dzieje, i odpowiedź na pytanie o to, czy jest ono zgodne z hipotezą stałej kosmologicznej. Profesor Bożena Czerny z Centrum Fizyki Teoretycznej Polskiej Akademii Nauk zaproponowała metodę pomiaru ciemnej energii opartej na obserwacji kwazarów. Może to stanowić punkt wyjścia nie tylko do matematycznego opisania Wszechświata, ale i intensyfikacji badań nad wykorzystaniem ciemnej energii na przykład jako źródła napędu w silnikach przyszłości.
– Metod badania ekspansji Wszechświata jest w tej chwili kilka, a nawet kilkanaście. Moja metoda jest stosunkowo nowa, ale mam nadzieję, że będzie bardzo pożyteczna. Problem z ekspansją Wszechświata polega na tym, że różne pomiary dają nieco różne wyniki. I to „nieco” wydaje się być mało ważne, ale jest dramatycznie ważne z punktu widzenia teoretycznego zrozumienia tego, co się dzieje – wyjaśnia w rozmowie z agencją Newseria Innowacje prof. Bożena Czerny z Centrum Fizyki Teoretycznej Polskiej Akademii Nauk.
Dotychczas uznaną przez świat nauki metodą opisu ekspansji Wszechświata była hipoteza stałej kosmologicznej, zaproponowanej przez Alberta Einsteina. Okazuje się jednak, że tempo rozszerzania, czyli ciemna energia, może zmieniać swój przebieg w czasie, więc nie odpowiada dokładnie efektowi stałej kosmologicznej. Prof. Bożena Czerny proponuje metodę pomiaru opartą na obserwacji kwazarów, czyli galaktyk, które mają bardzo jasne jądra. Widać je z odległości miliardów lat świetlnych.
– Musimy mieć wiele obiektów, które znajdują się w różnych odległościach od nas, i dla tych obiektów musimy zmierzyć zarówno ich prędkość oddalania się, jak i ich jasność absolutną, a z jasności obserwowanej wtedy wyznaczamy ich odległość. Wtedy mamy mapę rozszerzania się Wszechświata, w oparciu o którą wyznaczamy własności ośrodka, który to rozszerzanie się powoduje. Pierwsze próbniki to były gwiazdy supernowe. Kwazary mogą stanowić bardzo ciekawą alternatywę, ponieważ obserwujemy je również na dalszych odległościach niż gwiazdy supernowe – zaznacza naukowiec.
Obserwacje, na których w swojej pracy opiera się prof. Czerny, są częściowo prowadzone za pomocą 11-metrowego teleskopu w południowej Afryce. Wyniki są łączone z tymi, które mierzą inne ośrodki zajmujące się badaniem kwazarów. Choć ciemna energia jest wartością o charakterze głównie matematycznym, to poznanie jej właściwości może być kluczowe dla zrozumienia mechanizmów kierujących Wszechświatem.
– Nie wiemy, co to jest, to nie jest prosta, taka normalna forma materii, to jest po prostu wykluczone w oparciu o inne niezależne obserwacje. Z punktu widzenia ciekawości poznawczej zmierzenie Wszechświata jest natomiast niezwykle ważne, dlatego że właśnie to nam da odpowiedź na pytanie, czy potrzebujemy w tym momencie zupełnie nowej fizyki, której jeszcze nie mamy. Jest to po prostu ciekawe samo w sobie, natomiast czy to będzie miało kiedyś jakiekolwiek zastosowania praktyczne, to tego nie wiem. Słyszałam, że ktoś już opatentował w Stanach Zjednoczonych silnik na ciemną energię – mówi prof. Bożena Czerny.
Za swoją pracę na rzecz wyjaśniania zjawisk z obszaru badań nad kosmosem profesor Bożena Czerny została jako pierwsza Polka i drugi w historii polski naukowiec wyróżniona Nagrodą im. Lodewijka Woltjera, przyznawaną przez Europejskie Towarzystwo Astronomiczne.
Czytaj także
- 2024-04-11: Greenpeace: Prawie 6 tys. ciężarówek pełnych drzew wyjeżdża codziennie z polskich lasów. Wycinki trwają tam, gdzie nie wolno
- 2024-04-17: Inwestycje w przydomowe elektrownie wiatrowe w Polsce mogą się okazać nieopłacalne. Eksperci ostrzegają przed wysokimi kosztami produkcji energii
- 2024-04-03: Monika Richardson: Nowy kolor włosów to nowa energia. Dzisiaj jestem ruda, ale jutro może wrócę do fioletowych
- 2024-04-12: Doświadczenie gnębienia w dzieciństwie rzutuje na zdrowie w całym życiu. Naukowcy alarmują, że osoby gnębione mogą żyć krócej
- 2024-03-13: K. Gawkowski: Cyfryzacja powinna być głównym tematem polskiej prezydencji w UE. Chcemy być liderem cyfrowych przemian
- 2024-03-11: A. Kwaśniewski: Polska jest jednym z ważniejszych krajów NATO. Kolejnym członkiem Sojuszu powinna zostać Ukraina
- 2024-03-22: Coraz gorsza sytuacja humanitarna w Sudanie Południowym. Głodem zagrożonych jest ponad 7 mln ludzi
- 2024-03-22: W dobie wszechobecnego hałasu ludzie tracą zdolność uważnego słuchania. Dzieci i młodzież potrzebują audioedukacji
- 2024-03-15: Na blokadzie przejść towarowych z Ukrainą Polska może stracić więcej niż nasz wschodni sąsiad. Rolnicy potrzebują pomocy ze strony rządu i unijnych instytucji
- 2024-03-08: Auta elektryczne nie są już wykorzystywane tylko jako typowe pojazdy miejskie. Kierowcy przemierzają nimi coraz więcej długich dystansów
Kalendarium
Więcej ważnych informacji
Jedynka Newserii
Jedynka Newserii
Konsument
Brytyjscy naukowcy dowiedli, że odczuwania szczęścia można się nauczyć. Trzeba jednak stale to ćwiczyć
Sześcioletnie badania, połączone z prowadzeniem kursów uczących tego, jak poprawić samopoczucie i stać się człowiekiem szczęśliwym, wykazały, że stosując odpowiednie strategie, można uzyskać zadowalające rezultaty. Przejście kursu prowadzonego przez naukowców z Uniwersytetu Bristolskiego umożliwia poprawę parametrów świadczących o samopoczuciu nawet o 15 proc. Okazuje się jednak, że zalecane ćwiczenia należy wykonywać trwale – w przeciwnym razie następuje regres do poziomu sprzed ich wdrożenia. Dobre wyniki badań skłoniły ich autora do wydania poradnika. Jego polskojęzyczna wersja ukaże się w maju.
Konsument
Techniki genomowe mogą zrewolucjonizować europejskie rolnictwo i uodpornić je na zmiany klimatu. UE pracuje nad nowymi ramami prawnymi
Techniki genomowe (NTG) pozwalają uzyskiwać rośliny o większej odporności na susze i choroby, a ich hodowla wymaga mniej nawozów i pestycydów. Komisja Europejska wskazuje, że NTG to innowacja, która może m.in. zwiększyć odporność systemu żywnościowego na zmiany klimatu. W tej chwili wszystkie rośliny uzyskane w ten sposób podlegają tym samym, mocno wyśrubowanym zasadom, co GMO. Dlatego w ub.r. KE zaproponowała nowe rozporządzenie dotyczące roślin uzyskiwanych za pomocą technik genomowych. W lutym br. przychylił się do niego Parlament UE, co otworzyło drogę do rozpoczęcia negocjacji z rządami państw UE w Radzie. Wątpliwości wielu państw członkowskich, również Polski, budzi kwestia patentów NGT pozostających w rękach globalnych koncernów, które mogłyby zaszkodzić pozycji europejskich hodowców.
IT i technologie
Nowy ośrodek w Krakowie będzie wspierać innowacje dla NATO. Połączy start-upy i naukowców z sektorem obronności
Połączenie najzdolniejszych naukowców oraz technologicznych start-upów z firmami z sektora obronnego i wojskowego – to główny cel akceleratora, który powstaje w Krakowie. Będzie on należał do natowskiej sieci DIANA, która z założenia ma służyć rozwojowi technologii służących zarówno w obronności, jak i na rynku cywilnym w krajach sojuszniczych NATO. Eksperci liczą na rozwiązania wykorzystujące m.in. sztuczną inteligencję, drony czy technologie kwantowe. Dla sektora to szansa na pozyskanie innowacji na skalę światową, a dla start-upów szansa na wyjście na zagraniczne rynki i pozyskanie środków na globalny rozwój.
Szkolenia
Akademia Newserii
Akademia Newserii to projekt, w ramach którego najlepsi polscy dziennikarze biznesowi, giełdowi oraz lifestylowi, a także szkoleniowcy z wieloletnim doświadczeniem dzielą się swoją wiedzą nt. pracy z mediami.