Coraz bliżej pierwszej szczepionki na chorobę Parkinsona. W jej opracowywaniu udział biorą Polacy

Na Parkinsona choruje ok. 6 mln ludzi. W ciągu 20 lat ich liczba może być nawet dwukrotnie większa. Choroby obecnie nie można wyleczyć ani jej zapobiec, a jedynie łagodzić objawy i opóźnić postęp uzupełniając niedobór dopaminy. Trwają prace nad szczepionką na Uniwersytecie Oxfordzkim, a w skład konsorcjum wchodzą także Polacy. Fizycy z Laboratorium Procesów Ultraszybkich UW za pomocą barwnika organicznego, lasera oraz efektów oddziaływania światła z materią wykryli zmiany w strukturze DNA, które mogą być przyczyną chorób genetycznych. Wyniki prac mogą znaleźć zastosowanie w diagnostyce genetycznej, a w przyszłości służyć do wczesnego wykrywania chorób otępiennych.

– Jesteśmy na bardzo wczesnym etapie pracy nad szczepionką na chorobę Parkinsona. Była to propozycja, która wyszła od moich współpracowników z Uniwersytetu z Oxfordu, którzy mają bardzo silne zaplecze, jeśli chodzi o przygotowywanie szczepionek. Te prace zostały spowolnione przez pandemię COVID-19, natomiast konsorcjum nadal intensywnie pracuje nad tym, aby tę szczepionkę przygotować – mówi agencji informacyjnej Newseria Innowacje dr inż. Piotr Hańczyc z Wydziału Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego.

Fizycy z Uniwersytetu Warszawskiego są zaangażowani w prace w międzynarodowym konsorcjum pod kierunkiem Uniwersytetu Oxfordzkiego, które pracuje nad szczepionką, mającą zablokować rozwój choroby Parkinsona zanim pojawią się efekty symptomatyczne.

Zadaniem polskich naukowców jest opracowanie wczesnych metod wykrywania białek związanych z chorobą Parkinsona. Alfa-synukleina, niezbędna dla prawidłowego funkcjonowania neuronów, podczas choroby zaczyna działać na szkodę organizmu

– Przy wcześniejszym wyłapywaniu zmian na poziomie molekularnym, czyli na poziomie białek, jeszcze niżej jak struktura komórki, gdy będziemy mieli dostępną technologię pozwalającą na wykrywanie tych zmian, będziemy mogli zaproponować terapię szczepionkową. W ten sposób zablokujemy potencjalny rozwój choroby – tłumaczy Piotr Hańczyc.

Zespół naukowców z Uniwersytetu Oxfordzkiego wykazał już np., że maleńkie związki – molekularne "pęsety" mogą stać się obiecującą terapią spowalniającą chorobę Parkinsona. Ten nowy rodzaj leku działa poprzez rozbijanie toksycznych grudek białka, które tworzą się w mózgu podczas choroby. Terapia wykazała wcześniej wysoki potencjał celowania w toksyczne grudki białek, które tworzą się w stanach neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Alzheimera. W związku z tym zespoły badawcze zbadały, czy konkretna pęseta molekularna, CLR01, była w stanie ograniczyć tworzenie się grudek białkowych. Przy pracach nad skutecznym lekiem istotne jest jednak wczesne wykrycie zmian, które mogą doprowadzić do choroby Parkinsona. Kluczową rolę pełnią w tym polscy naukowcy.

Prowadzą prace nad zastosowaniami wzmocnionej emisji spontanicznej w materiałach biologicznych, które dotyczą nie tylko badań struktury DNA, lecz także mechanizmów agregacji białek, które prowadzą do powstawania toksycznych agregatów, tzw. amyloidów, odpowiedzialnych za m.in. choroby Alzheimera i Parkinsona.

– Na podstawie naszych wyników prac będziemy starać się ocenić, które elementy tego białka synukleiny są potencjalnie najbardziej niebezpieczne w kontekście rozwoju technologii. Zatem szczepionka dzięki naszym informacjom powinna być tak przygotowana, aby hamować agregację białek – mówi ekspert.

Fizycy z Laboratorium Procesów Ultraszybkich UW prowadzą zaawansowane badania z zakresu optyki laserowej, koncentrując się m.in. na rozwijaniu czułych metod wykorzystujących barwniki organiczne i lasery. Barwniki pobudzane światłem laserowym pozwalają badać różne struktury materiałów biologicznych, takich jak DNA lub białka. Wyniki tych prac mogą znaleźć zastosowanie w diagnostyce genetycznej lub diagnostyce chorób otępiennych. W przyszłości mogą też służyć do wczesnego wykrywania tych chorób.

– Jeśli chodzi o chorobę Parkinsona, to jest to temat konsorcjum, natomiast jeśli chodzi o choroby neurodegeneracyjne szeroko pojęte czy otępienne, jest to kilkadziesiąt różnych schorzeń, które mają podobną podstawę molekularną. Zatem mając pewne sukcesy na polu szczepionki na chorobę Parkinsona, jest szansa również na rozwój tej technologii w chorobie Huntingtona, w chorobie Alzheimera, w chorobie prionowej Creutzfeldta-Jakoba i wielu innych – wskazuje naukowiec.

Obecnie, jak wynika z szacunków WHO, na chorobę Parkinsona cierpi ok. 6 mln ludzi, w Polsce – ok. 100 tys. Choroby nie można wyleczyć, a jedynie łagodzić jej objawy i powstrzymać jej postęp. Ratunkiem dla milionów osób może być szczepionka. Naukowcy z Uniwersytetu Oksfordzkiego otrzymali grant w wysokości 6 milionów funtów na swój nowatorski program badawczy.

– Nie pracujemy nad zagadnieniem, które ma pomóc lokalnie. Tymi tematami są zainteresowani wszyscy na świecie. I to konsorcjum się rozwija, jednak bardzo ciężko jest dzisiaj ocenić dzisiaj, czy jest to możliwe. Nadal nie mamy precyzyjnych informacji, w którym momencie szczepionkę należałoby np. podać i w którym elemencie ta szczepionka powinna oddziaływać z białkiem synukleiny – zaznacza dr inż. Piotr Hańczyc.