System informatyczny PLMVS chroni przed fałszywymi lekami

Fundacja KOWAL zbudowała i czuwa nad systemem informatycznym, który ma zapobiegać pojawieniu się w sprzedaży fałszywych leków. Problem jest bowiem znaczący – i to w ujęciu globalnym. Nielegalne leki nie tylko narażają producentów i  klientów na straty finansowe, ale ich przyjmowanie może najzwyczajniej szkodzić. System weryfikacji autentyczności leków PLMVS to pierwszy projekt informatyczny zakrojony na tak szeroką skalę w ochronie zdrowia, unikalny w branży farmaceutycznej i pierwszy na tak wysokiej stopie informatyzacji w Europie. Obchodzi właśnie 1,5 roku swojej działalności. 

Stworzenie systemu PLMVS wynika bezpośrednio z przepisów wspólnotowych, mających na celu powstrzymanie procederu fałszowania leków w Unii Europejskiej. System polski łączy się bowiem w jeden duży system ze swoimi odpowiednikami z innych krajów członkowskich. Działanie rodzimego oprogramowania nadzoruje Fundacja KOWAL (Krajowa Organizacja Weryfikacji Autentyczności Leków), która odpowiedzialna była również za jego budowę. Jest to zaawansowany technologicznie system, do którego podpięci są wszyscy dystrybutorzy leków w kraju – apteki, szpitale i hurtownie. 

Skala problemu fałszowania leków

Według danych Światowej Organizacji Zdrowia podrobione leki mogą stanowić około 10% globalnego rynku. Liczby te jednak różnią się znacząco pomiędzy państwami. W krajach rozwiniętych zaledwie 1% leków w sprzedaży może być podrobionych, ale już w krajach rozwijających się ta wartość dochodzi do 30%. Co ważne, około 50% leków oferowanych za pośrednictwem internetu jest sfałszowanych i zjawisko to nasila się z każdym rokiem. 

Przyjmowanie specyfików z niepewnych źródeł oprócz tego, że może najzwyklej szkodzić, poprzez brak substancji aktywnych odwleka w czasie prawdziwą, niekiedy ratującą życie kurację. Jednocześnie sfałszowane produkty naruszają prawa własności intelektualnej producentów leków. 

Jeden system informatyczny na całą Polskę 

PLMVS to pierwszy projekt informatyczny w obszarze ochrony zdrowia zakrojony na tak szeroką skalę i o tak wysokiej stopie informatyzacji. Przechodzą przez niego wszystkie leki na receptę sprzedawane w Polsce. Od wejścia w życie przepisów każde opakowanie leku musi być wyposażone w unikalny identyfikator, który zostanie zeskanowany w aptece czy szpitalu przed wydaniem go pacjentowi. W przypadku niezgodności identyfikatora na opakowaniu z tym znajdującym się w bazie europejskiej system generuje alerty. W ten sposób gwarantuje, że do klientów docierają wyłącznie oryginalne produkty, wprowadzone wcześniej do bazy przez samych producentów. 

Budowa systemu, który podoła wielu zgłoszeniom

Wyzwaniem była budowa oprogramowania, które podoła wielu zgłoszeniom i obsłuży wiele podmiotów. Na tę chwilę w Polsce jest ich ponad 16 tysięcy. Obecnie system pozwala na płynne przetwarzanie 750 milionów opakowań leków rocznie w krajowym systemie. Ważny jest też czas jego działania, który wpływa na obsługę w aptece. – System jest przygotowany na udzielenie odpowiedzi na jednostkowe zapytanie w czasie nieprzekraczającym 300 ms – komentuje Maciej Steć, który kierował projektem od strony IT z ramienia warszawskiego producenta oprogramowania Altkom Software & Consulting współpracującego z Fundacją KOWAL. Z bazą PLMVS poszczególne apteki łączą się, korzystając z oprogramowania wybranego przez siebie dostawcy. Tutaj nie ma monopolu. 

System składa się z interfejsu centralnego, służącego zasilaniu go przez producentów leków danymi o niepowtarzalnych identyfikatorach. Dane te przesyłane są do repozytoriów krajowych, które powstały dotychczas w 30 krajach Europy. Systemy krajowe, tak jak polski PLMVS, pozwalają aptekom zweryfikować status opakowania przed wydaniem go pacjentowi. 

Bezpieczeństwo systemu

Z uwagi na duży wolumen użytkowników kluczową kwestią było bezpieczne dostarczenie im danych umożliwiających pobranie certyfikatów i późniejsze uwierzytelnienie w systemie. – Był to proces wieloetapowy, w którym oprócz samej dystrybucji należało przeprowadzić weryfikację i normalizację posiadanych przez Fundację KOWAL informacji – dodaje Steć. 

System rejestruje operacje użytkowników, ale informacje te są szyfrowane. Nie mogą więc dokonywać w systemie operacji typu data mining, czyli przeglądać zawartości całego systemu czy pobierać danych w nim zawartych. Producenci leków również nie wiedzą, kto dokonuje operacji na ich opakowaniach. Każdy z użytkowników uzyskuje dostęp do operacji wygenerowanych w systemie wyłącznie przez siebie.

– Oczywiście system nie przechowuje żadnych danych poufnych w rozumieniu zapisów RODO, w szczególności informacji o pacjencie, któremu wydany został lek ani czyje dane zostały umieszczone na recepcie – komentuje prezes KOWAL, dr Michał Kaczmarski.

Technologia z misją 

System PLMVS to przykład projektu z dziedziny healthtech stworzonego w służbie wyższym celom. W tym przypadku jest to zdrowie i życie pacjentów. To oni, dzięki wdrożeniu jednolitej bazy legalnych i sprawdzonych leków, zyskali większą szansę na odpowiednie leczenie i wyzdrowienie.