Fakty i mity o pompach ciepła

Pompy ciepła są coraz popularniejszym rozwiązaniem służącym do ogrzewania domów i budynków. Według danych PORT PC sprzedaż tych urządzeń wzrosła w Polsce w 2022 roku o 120%. Wciąż jednak w przestrzeni publicznej funkcjonuje wiele mitów związanych z ich instalacją. Co warto wiedzieć o pompach ciepła przed podjęciem decyzji o ich zakupie i montażu?

Pompy ciepła to inaczej urządzenia, które pobierają ciepło z jednego miejsca (np. ziemi, wody, powietrza) i przekazują je do innego miejsca (np. do domu) po to, by je ogrzewać lub chłodzić.

- Pompy ciepła są dziś jednym z najbardziej efektywnych sposobów ogrzewania i chłodzenia domów, ponieważ zużywają mniej energii niż tradycyjne systemy grzewcze. Na rynku są dostępne różne rodzaje tych urządzeń, w tym  pompy ciepła powietrze-powietrze, powietrze-woda, grunt-woda. Są przyjazne dla środowiska, ponieważ wykorzystując prawa fizyki, dostarczają nawet czterokrotnie więcej ciepła niż wynika to z ilości pobranej przez nie energii . Dodatkowo mogą działać z ogrzewaniem podłogowym i tradycyjnym, co oznacza, że znajdą naprawdę szerokie zastosowanie – tłumaczy Dariusz Król, Product Manager w Solplanet, firmie produkującej falowniki i pompy ciepła.

W uruchomionej pod koniec kwietnia 2022 roku piątej edycji programu Mój Prąd uwzględnione zostały także dotacje na zakup i montaże tych urządzeń. W sumie inwestorzy mogą uzyskać od 4,4 do 28,5 tys. złotych dofinansowania do pomp ciepła (w tym pomp gruntowych oraz pomp typu powietrze-woda i powietrze-powietrze).

Choć pompy ciepła są dostępne na polskim rynku od kilkunastu lat, sposób ich działania i eksploatacji wciąż budzi wiele wątpliwości i pytań. O czym warto pamiętać przed instalacją tych urządzeń?

Fakty:

Pompa ciepła grzeje zimą, chłodzi latem. Pompy ciepła są urządzeniami grzewczo-chłodniczymi. Dzięki zastosowaniu układu, który może pracować w obydwie strony, pompa umożliwia ogrzewanie pomieszczeń oraz – pod warunkiem zamontowania specjalnego wyposażenia dodatkowego (tzw. klimakonwektorów) – chłodzenie ich.

Pompy ciepła pobierają ciepło z powietrza nawet w minusowych temperaturach. Pompy ciepła są skuteczne w różnych warunkach atmosferycznych i mogą działać nawet w bardzo niskich temperaturach zewnętrznych. Kluczowym elementem w procesie działania pompy ciepła jest ruch cząsteczek, a cząsteczki przestają się poruszać dopiero w temperaturze -273 stopni Celsjusza. Oczywiście pompy nie będą pracowały do takiej temperatury, niemniej te nowoczesne pozyskują skutecznie ciepło z powietrza przy -20, a nawet -30 stopniach Celsjusza.

Nie ma prądu, nie ma grzania pompą ciepła. Rzeczywiście pompa ciepła musi być podłączona do źródła prądu. Tak jak ma to miejsce w przypadku każdego współczesnego urządzenia grzewczego, także kotłów na węgiel, pelet, ekogroszek czy kotłów gazowych. Bez prądu żadne z nich nie będzie pracowało.

Mity:

Pompy ciepła będą zabronione przez Unię Europejską. Unia Europejska nie deklaruje zamiaru zakazania korzystania z pomp ciepła. Natomiast planowany jest zakaz używania czynników chłodniczych R410 oraz R32. Będą one systematycznie wycofywane z użycia. Nie oznacza to jednak, że pompy, które są już dziś zainstalowane w budynkach i korzystają z tych czynników, będą musiały zostać zdemontowane. Czynniki nadal będą dostępne, choć będą służyły wyłącznie do serwisowania urządzeń. W nowych urządzeniach będzie stosowany czynnik chłodniczy R290 lub dwutlenek węgla, akceptowany przez Unię Europejską. Zatem użytkownicy pomp ciepła nie mają się czym martwić.

Pompa ciepła sprawdzi się w każdym domu. Pompa ciepła jest nowoczesnym systemem grzewczym. Jej działanie najefektywniej wykorzystamy w domu zbudowanym z nowoczesnych materiałów. Można ją jednak zainstalować także w starszych budynkach. Niemniej w niektórych przypadkach konieczne będzie przeprowadzenie dodatkowych prac adaptacyjnych (w tym np. termoizolacji), aby system pomp ciepła działał optymalnie.

Im większa moc pompy, tym lepiej. Pompa ciepła to specyficzne urządzenie, którego działanie różni się od działania kotłów na węgiel czy gazowych. Dlatego dobór mocy nie może w obu przypadkach być taki sam. Innym słowem – nie należy wymieniać kotła o mocy 30 kW na pompę ciepła o tej samej wydajności. Pompa musi być dobrana do zapotrzebowania energetycznego budynku. Jeśli z audytu wynika, że aby ogrzać dany dom, potrzebne jest 8 kW energii, trzeba kupić pompę o takich właśnie parametrach. Jeżeli użytkownik zastosuje pompę o zbyt dużej mocy, narazi się na tak zwane taktowanie. Oznacza to, że urządzenie będzie się często włączało i wyłączało. Jest to energetycznie nieefektywne oraz prowadzi do szybszego zużycia sprzętu.

Grzałka elektryczna zrujnuje domowy budżet. Grzałka elektryczna jest wspomaganiem pompy ciepła i uaktywnia się w tak zwanym punkcie biwalentnym. Ten punkt jest ustalany przez projektanta podczas doboru instalacji grzewczej. Jeśli wynosi np. -7 stopni, pompa ciepła zapewni pełną moc do tej właśnie temperatury. W przypadku niższych wartości konieczne będzie zastosowanie dodatkowego źródła ciepła, np. grzałki elektrycznej. Jednak koszt jej użytkowania jest znikomy. To często kwota 300-400 zł w całym sezonie grzewczym.

Kocioł gazowy jest tańszy niż pompa ciepła. Budując dom z kotłem gazowym, trzeba wybudować komin, zaprojektować instalację gazową, kupić kocioł. Już koszty tych elementów będą wyższe niż koszty zakupu instalacji pompy ciepła.

Bufor w instalacji z pompą ciepła jest niepotrzebny. Bufor, czyli magazyn energii, jest potrzebny w kilku przypadkach. Jest konieczny w instalacji hydraulicznej z ogrzewaniem podłogowym, w którym są zawory termostatyczne i siłowniki. Bez niego pompa może nie pracować, jeśli okaże się, że po zamknięciu zaworów utracone zostaną przepływy.  Dodatkowo podłączając pompę do starszej instalacji, trudno określić, jakie są jej przepływy, czy nie ma gdzieś przewężeń. Bufor jest więc w takich sytuacjach wręcz niezbędny. Pompa ciepła potrzebuje odpowiedniego zładu wody, czyli odpowiedniej ilości wody w instalacji, do przeprowadzenia defrostu (odszraniania). Bufor zapobiega też taktowaniu pompy ciepła, przez co jej żywotność, w tym kluczowego jej elementu, jakim jest sprężarka, jest dużo dłuższa. Najważniejsze jest to, by dobrze dobrać bufor do całej instalacji.

Mit czy fakt? To zależy…

Powietrzna pompa jest gorsza od gruntowej. Gruntowa pompa ma stabilne źródło ciepła, co przekłada się na jej lepszą wydajność. Ponieważ temperatura w gruncie wynosi plus 3 stopnie, pobór prądu przez pompę jest zdecydowanie mniejszy. Dzięki temu staje się ona ekonomiczniejsza. Pompa powietrzna ma mniejszą wydajność, przez co zużyje więcej prądu, jednak jej cena jest niższa niż cena pompy gruntowej, co tak naprawdę niweluje różnicę w kosztach.

Koszt zakupu pompy ciepła nigdy się nie zwróci. Pompa ciepła, tak samo jak kocioł na węgiel czy instalacja gazowa, ma po prostu ogrzać dom. A to wiąże się z kosztami. Warto jednak pamiętać, że koszt eksploatacji pompy ciepła zamontowanej w budynku o niskim zapotrzebowaniu na energię cieplną jest dużo niższy niż koszt gazu lub węgla. Jeśli jeszcze dodatkowo na dachu budynku jest instalacja fotowoltaiczna, użytkownik nie tylko ma konkurencyjne koszty, ale też wykorzystuje ekologiczne źródło energii.

Pompa typu monoblock lepsza od tej typu split. Oba typy pomp mają swoje zalety i wady. Największą zaletą instalacji z pompą ciepła splitową jest to, iż wymiennik ciepła znajduje się wewnątrz pomieszczenia, czyli ma większą sprawność. Wadą natomiast staje się konieczność zainstalowania rurek z gazem łączących jednostkę zewnętrzną z wewnętrzną. Po pierwsze, musi to zrobić instalator z certyfikatem F-gaz. Po drugie, sam użytkownik musi w tym przypadku zarejestrować pompę ciepła w CRO (Centralny Rejestr Operatorów) i raz do roku wykonać kontrolę jej szczelności.

Do zalet monoblocka można zaliczyć zwartą konstrukcję, niższy koszt zakupu w porównaniu ze splitem oraz lepsze dostosowanie do przyszłych wymagań dotyczących gazów chłodniczych. Gaz R290, najbardziej ekologiczny, który wypiera dziś inne gazy chłodnicze, ze względów bezpieczeństwa będzie stosowany wyłącznie w jednostkach chłodniczych typu monoblock. Wadą jest to, że wymiennik ciepła znajduje się w jednostce zewnętrznej. To z jednej strony powoduje obniżenie wydajności pompy, a z drugiej wymusza konieczność zabezpieczenia urządzenia przed zamarznięciem.

- Wybierając pompę ciepła, trzeba wziąć pod uwagę kilka czynników, w tym wielkość pomieszczenia i zapotrzebowanie na ciepło, efektywność energetyczną pompy, rodzaj źródła ciepła, warunki gwarancji i obsługi posprzedażowej. Dzięki przeanalizowaniu różnych elementów i konsultacji z autoryzowanymi doradcami można wybrać urządzenie, które będzie działać skutecznie i przyniesie oczekiwane oszczędności – podsumowuje Dariusz Król z Solplanet.

Pompy ciepła to dziś jedno z najlepszych rozwiązań służących do ogrzewania domów i wody użytkowej. Przed podjęciem decyzji o ich zakupie warto jednak przeprowadzić dokładną analizę warunków i potrzeb, aby wybrać odpowiedni rodzaj pompy i upewnić się, że system będzie działał efektywnie i oszczędnie.