Wszystkie newsy

Rząd zapowiada, że w programie energetyki jądrowej udział polskich firm ma być jak największy. To jednak w dużej mierze zależy od możliwości kadrowych i kompetencyjnych krajowego przemysłu, których na razie nie jest wystarczająco. W ocenie dyrektora z Ministerstwa Energii to problem całej Europy, która dobrze radzi sobie z eksploatacją reaktorów jądrowych, ale nie z ich stawianiem. Rząd zapowiada utworzenie Centrum Kompetencji Jądrowych. Dziś kuźnią kadr są m.in. jądrowe instytuty badawcze.

Zdolność mózgu do reorganizacji i tworzenia nowych połączeń nerwowych, znana jako neuroplastyczność, umożliwia nam uczenie się, zapamiętywanie oraz powrót do zdrowia po urazach neurologicznych. Zaburzenia w funkcjonowaniu tych mechanizmów mogą się przyczyniać do rozwoju chorób neuropsychicznych takich jak depresja, padaczka czy uzależnienia. Naukowcy z Braincity chcą wykorzystać wiedzę o plastyczności mózgu w praktyce, opracowując skuteczniejsze metody leczenia tych schorzeń. Będzie to możliwe dzięki środkom z programu Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki (FENG), które w ramach działania Międzynarodowe Agendy Badawcze przyznała Fundacja na rzecz Nauki Polskiej.

W erze mediów społecznościowych i nieustannego przepływu informacji coraz trudniej odróżnić wiedzę od opinii, a autorytet od popularności. W rezultacie znaczenie autorytetów spada, co widać m.in. w nauce. Przez to społeczeństwa tracą wspólne punkty odniesienia – osoby i instytucje, które przez lata pełniły funkcję drogowskazów i inspirację do rozwoju. Inicjatorzy konkursu „Mistrz i Uczeń” chcą przypomnieć, jak ważna dla przyszłości nauki, ale również sztuki, jest ta międzypokoleniowa relacja.

Ukraina zajęła 42. miejsce w rankingu „Global Startup Ecosystem Index 2025” przygotowanym przez platformę Startup Global. Uzyskała wysoką dynamikę wzrostu na poziomie 26,22 proc., co oznacza awans o cztery pozycje w porównaniu do 2024 roku. Mimo trudnej sytuacji związanej z pełnoskalową wojną z Rosją uruchamiane są nowe projekty wspierające innowacje, w tym m.in. park naukowy dla start-upów czy też platforma Brave1.

Coraz mocniej do ochrony zdrowia wkracza sztuczna inteligencja. W Polsce w 2024 roku korzystało z niej już 13,2 proc. szpitali, czyli niemal dwukrotnie więcej niż rok wcześniej – wynika z badania Centrum e-Zdrowia. Najczęściej wykorzystywana jest w diagnostyce obrazowej i laboratoryjnej. Bardzo istotnym aspektem są także prace nad nowymi lekami, które znacząco przyspieszają dzięki algorytmom AI. W wykorzystaniu tej technologii wiodącą rolę będzie odgrywać dostęp do szerokiej bazy danych.

Na początku października na Politechnice Warszawskiej oficjalnie otwarto Centrum Wiarygodnej Sztucznej Inteligencji, które jest jednym z nielicznych ośrodków badawczych w Polsce specjalizujących się w tym obszarze. Centrum powstało dzięki środkom w wysokości prawie 30 mln zł z Funduszy Europejskich z programu FENG, które przyznała Fundacja na rzecz Nauki Polskiej w ramach działania Międzynarodowe Agendy Badawcze. Prowadzone w ośrodku badania mają sprawić, że AI stanie się bardziej wiarygodna i wyjaśnialna. To powinno otworzyć drogę do szerokiego i bezpiecznego jej wykorzystania w przemyśle i przyspieszenia odkryć naukowych np. w medycynie czy chemii.

Naukowcy z zagranicy, zarówno wśród studentów, jak i kadry badawczej, wpływają na przyspieszenie rozwoju instytucji i zwiększenie ich udziału w globalnym obiegu wiedzy. Choć liczba studentów spoza Polski przekroczyła 108 tys., wciąż wiele uczelni pozostaje silnie zakorzenionych lokalnie. Tymczasem – jak pokazują raporty OECD i Komisji Europejskiej – ośrodki o większym stopniu umiędzynarodowienia publikują częściej w prestiżowych czasopismach, zdobywają więcej grantów i notują wzrost w światowych rankingach.

Ludzie określani jako „fajni”, czyli „cool”, są chętniej akceptowani przez otoczenie, rzadziej zderzają się z wykluczeniem i mają łatwość wywierania wpływu na innych. Grupa naukowców przeanalizowała, jak w różnych kulturach rozumiane jest bycie „cool” i jakie cechy w ocenie otoczenia wyróżniają osoby tak określane. Okazało się, że niezależnie od miejsca odbiór tego pojęcia był zaskakująco spójny. Widać także, że pojęcie to ewoluowało znaczeniowo na przestrzeni ostatnich dziesięcioleci.

W ustawie budżetowej na 2026 roku na naukę i szkolnictwo wyższe wygospodarowano 44,26 mld zł. To o 1 mld zł więcej niż w 2025 roku. Prezes Polskiej Akademii Nauk uważa jednak, że wzrost jest jedynie wynikiem inflacji, a Polska poprzez brak zwiększania inwestycji w naukę uzależnia się technologicznie od innych krajów. Naukowcy zwrócili się do rządu o rewizję projektu budżetu.

W związku z agresją Rosji na Ukrainę ok. 20 proc. ukraińskich naukowców zostało przesiedlonych lub zmuszonych do pracy zdalnej, a ok. 30 proc. infrastruktury naukowej zostało uszkodzone lub zniszczone – wynika z danych Ministerstwa Edukacji i Nauki Ukrainy. Wielu naukowców, mimo warunków wojennych, kontynuuje swoje badania. Pomagają im w tym międzynarodowe inicjatywy oraz współpraca z instytucjami naukowymi z innych państw, m.in. z Polski. Szczególnie ważna dla Ukraińców jest kooperacja w różnego typu naukowych konsorcjach.

Kraje Europy Środkowo-Wschodniej w ostatnich 35 latach mocno skróciły dystans do rozwiniętych krajów „starej” unijnej piętnastki. Ten postęp śmiało można nazwać cudem gospodarczym, jednak teraz przed krajami regionu stoi wiele nowych wyzwań. Najważniejsze to transformacja energetyczna, demografia i umiejętne wykorzystanie sztucznej inteligencji. Badacze z SGH kreślą trzy możliwe scenariusze rozwoju gospodarek regionu. Ich zdaniem kluczem do dalszego rozwoju będzie przezwyciężenie instytucjonalnych barier i wspięcie się na wyższy stopień innowacyjności.

Od niemal 30 lat technologia mRNA jest rozwijana pod kątem terapeutycznym. Za przełom można uznać opracowanie dwóch pierwszych szczepionek przeciw COVID-19, co zdaniem prof. dr hab. Jacka Jemielitego było możliwe w tak krótkim czasie właśnie dzięki prowadzonym od lat badaniom. Potencjał terapeutyczny tej technologii jest jednak znacznie większy – trwają intensywne prace nad szczepionkami przeciw nowotworom, a także jej wykorzystaniem w kontekście leczenia zaburzeń metabolicznych czy chorób rzadkich oraz medycyny regeneracyjnej.

Zespół naukowców złożony m.in. ze specjalistów od nanomateriałów, fizyków i zoologów pracuje nad specjalnymi powłokami, które mogą umożliwić zarządzanie ciepłem w budynkach. Ich struktura ma przypominać budowę skrzydeł motyli o ekstremalnie czarnym wybarwieniu oraz niemal białych, które odpowiednio pochłaniają i odbijają światło. Innowacyjny materiał może się sprawdzić nie tylko w zrównoważonym budownictwie, lecz również przykładowo w misjach kosmicznych

Różnica między liczbą rezydentów a rzeczywistą liczbą osób codziennie przebywających w Warszawie może sięgać nawet niemal pół miliona. Rozbieżności są dostrzegalne przede wszystkim w dużych miastach i ich obszarach funkcjonalnych. Precyzyjne dane populacyjne są tymczasem niezbędne w kształtowaniu usług społecznych i zdrowotnych, edukacyjnych, opiekuńczych, a także w planowaniu inwestycji infrastrukturalnych. W statystyce coraz częściej dane z oficjalnych źródeł, takich jak Zakład Ubezpieczeń Społecznych, są uzupełniane o te pochodzące od operatorów sieci komórkowych czy kart płatniczych.

Zespół badaczy, w skład którego wchodzą przedstawiciele Centrum Nowych Technologii Uniwersytetu Warszawskiego, Uniwersytetu Medycznego w Warszawie i Międzynarodowego Instytutu Biologii Molekularnej i Komórkowej, dokonał bezprecedensowych osiągnięć w zakresie cyrkularyzacji mRNA – cząsteczki dostarczającej lecznicze geny. Jej kolista struktura uzyskana przez naukowców przyczynia się do wydłużenia czasu życia RNA, a co za tym idzie, dłuższej produkcji białek terapeutycznych. Jest to przełomowe dokonanie, które jest ważnym krokiem w projektowaniu nowej generacji leków RNA. W przyszłości mogą wspomóc leczenie genetycznych chorób rzadkich, w tym mukowiscydozy.